TRÍ TUỆ GIA CÁT LƯỢNG DƯỚI CÁI NHÌN HIỀN TRIẾT VIỆT NAM

TRÍ TUỆ GIA CÁT LƯỢNG DƯỚI CÁI NHÌN HIỀN TRIẾT VIỆT NAM

Trong dòng chảy lịch sử phương Đông, có những bậc hiền triết để lại dấu ấn vĩnh hằng qua tư tưởng, hành động và lời dạy. Một trong số đó là Gia Cát Lượng – bậc quân sư lỗi lạc thời Tam Quốc, người đã cống hiến cả đời mình cho đại nghiệp. Những lời dạy của ông không chỉ hữu ích trong chiến trận, mà còn là triết lý sâu sắc về nhân sinh, quản trị và đạo làm người.

Từ những tinh hoa của Gia Cát Lượng, người viết xin phép thuật lại, đặt chúng trong mạch suy tư của một hiền triết Việt Nam. Bởi lẽ, giữa triết học Trung Hoa và tinh thần Việt Nam có nhiều sự tương đồng. Sự khiêm cung, cương trực, đạo trung hiếu, lòng nhẫn nại, và cái nhìn xa trông rộng đều là những phẩm chất được đề cao trong cả hai nền văn hóa. Vậy, chúng ta hãy cùng soi chiếu những lời dạy ấy, để thấy rằng bậc trí giả ở đâu, thời nào, cũng đều lấy trí đức làm gốc.

1 Khiêm tốn và cương trực

Gia Cát Lượng, bậc hiền triết trọng lễ nhân nghĩa, từ xưa đã răn dạy: Dù lập nên đại công, người quân tử cần giữ khiêm cung, không kiêu ngạo, tự mãn, vì chính sự ngã mạn là bản chất đắng e ngại nhất.

Trong lễ tống của dân tộc Việt, đã có những tấm gương sáng về đức khiêm nhường. Hồ Chí Minh, khi làm lãnh tụ, chẳng bao giờ dữa vào địa vị, chỉ xem mình như người đồng hành với dân. Trong Từ Trị, Nguyễn Trãi răn: "Kêu ngạo thì tự diệt, khiêm tốn thì đằng lâu"  quả là lời dạy xưa càng đúng với mình.

"Cao nhân tất hữu cao nhân trị"  đây chính là bài học về khiêm tốn trong lối đối đãi với người đời. Dù ta có giỏi đến đâu, ấy vẫn chỉ là hạt cát trên sa mạc, là giọt nước giữa đại dương. Ké xưng bá công lao, át sẽ vào vòng ngã mê; ké biết khiêm nhường, tài trủa sẽ thành.

2.Cố gắng khi còn trẻ

Người xưa dạy rằng: "Tuổi trẻ như xuân, xuân không quay lại". Nếu thanh xuân không chăm lo tu dưỡng trí tuệ, rèn đức luyện tài, thì về già hối tiếc đã muộn. Thời gian trôi qua không bao giờ trở lại, kẻ biết quý trọng từng giây phút mới có thể tạo dựng nền móng vững chắc cho tương lai.

Từ đời vua Hùng đến triều Nguyễn, bao bậc anh kiệt nơi chốn sân trấn, nỗ lực không ngừng, rắp ranh tu dưỡng. Kẻ hèn nhát, làm biếng, chỉ an nhàn lười biếng, chắc chắn sẽ tự chuốc lấy hậu quả khó tránh. Người có tầm nhìn phải thấu rõ giá trị của thời gian, trân quý cơ hội, tận dụng từng ngày để học hỏi, trau dồi kỹ năng và kinh nghiệm.

Tục ngữ Việt Nam dạy: "Tuổi trẻ là vốn liếng quý nhất". Quãng đời thanh xuân là kho báu, là nguyên khí tràn trề, không thể lãng phí. Lối đi hôm nay chính là nền tảng mai sau. Kẻ biết lo xa, về sau mới không sợ nghèo túng. Kẻ biết trân trọng thời gian, về sau mới có thể đứng cao trên nền tảng vững chắc.

3. Điềm tĩnh để thành công

Không tham lam, không bị danh lợi cuốn theo mới có thể có được cái nhìn xa trông rộng. Người thành công luôn giữ tâm thế bình ổn. Việt Nam có câu "Dục tốc bất đạt", nhấn mạnh tầm quan trọng của sự kiên nhẫn.

Người xưa dạy rằng: "Chậm mà chắc, vững như kiềng ba chân." Kẻ hấp tấp, vội vàng, dẫu có tiến nhanh nhưng không có nền tảng vững chắc, ắt sẽ vấp ngã. Ngược lại, người điềm tĩnh, suy xét kỹ lưỡng từng bước đi, dù chậm nhưng chắc chắn sẽ đến đích. Trong lịch sử, những bậc vĩ nhân không bao giờ hành động chỉ vì ham muốn nhất thời, mà luôn cân nhắc thiệt hơn, suy nghĩ thấu đáo trước khi quyết định.

Tấm gương lớn của sự điềm tĩnh chính là Nguyễn Trãi, bậc quân sư tài ba, cẩn trọng trong từng lời nói và hành động, nhờ đó giúp Lê Lợi giành thắng lợi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Ông hiểu rằng chiến thắng không đến từ sự nóng vội mà từ chiến lược dài lâu, từ sự kiên trì và nhẫn nại.

4. Kết giao chân thành

Quan hệ dựa trên quyền lợi thường khó bền vững. Chỉ những mối quan hệ chân thành, dựa trên sự tin tưởng mới có thể lâu dài. Cổ nhân dạy "Chọn bạn mà chơi", bởi bạn bè tốt sẽ giúp nhau tiến bộ.

Người xưa có câu: "Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng." Quan hệ giữa con người với nhau không chỉ đơn thuần là sự trao đổi mà còn ảnh hưởng đến phẩm cách, tư duy và con đường phát triển của mỗi cá nhân. Kẻ kết giao vì quyền lợi, khi lợi ích mất đi thì tình bằng hữu cũng tan biến. Nhưng nếu xây dựng quan hệ trên nền tảng chân thành, thì dù thời gian có đổi thay, tình nghĩa vẫn vững bền.

Trong lịch sử, những bậc anh hùng đều có tri kỷ đồng hành. Lưu Bị có Quan Vũ, Trương Phi – kết nghĩa huynh đệ, đồng cam cộng khổ. Nguyễn Trãi có Lê Lợi, cùng nhau gây dựng nghiệp lớn. Sự gắn kết không phải vì danh lợi, mà vì cùng chung chí hướng, tấm lòng cương trực và trung tín.

Người muốn thành công cần có những bằng hữu đáng tin cậy. Một người bạn tốt không chỉ đồng hành khi vui vẻ, mà còn giúp đỡ nhau vượt qua hoạn nạn, thử thách. Họ là tấm gương phản chiếu giúp ta nhận ra khuyết điểm, là điểm tựa trong những lúc khó khăn. Ngược lại, những mối quan hệ giả tạo sẽ chỉ làm ta lãng phí thời gian và rơi vào vòng xoáy tiêu cực.

5. Lập chí cao xa

Thành công không thể đến với những ai thiếu ý chí và tầm nhìn. Người quân tử phải đặt ra mục tiêu lớn và kiên trì theo đuổi. Người xưa có câu "Chí lớn làm nên việc lớn", điều này thể hiện rõ trong sự nghiệp của những danh nhân Việt Nam như Nguyễn Trãi, Nguyễn Công Trứ.

Cổ nhân từng nói: "Người không có chí như thuyền không lái, trôi dạt theo dòng nước." Ý chí chính là ngọn đèn soi đường, là động lực thúc đẩy con người vượt qua mọi thử thách để đạt đến thành công. Một người nếu chỉ sống với những mục tiêu tầm thường, không có khát vọng vươn lên, sẽ mãi dậm chân tại chỗ, chẳng thể nào tạo dựng được sự nghiệp lớn.

6 Giá trị của học tập

Không học thì không thể phát triển tài năng. Học hỏi suốt đời là nền tảng giúp con người vươn lên và không bị tụt lại phía sau. Cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm từng khẳng định: "Có học mới nên khôn".

Tri thức là kho báu vô tận, và chỉ những ai biết học hỏi không ngừng mới có thể khai phá được giá trị của nó. Từ ngàn xưa, cha ông ta đã xem việc học là phương tiện để thay đổi số phận, để xây dựng cuộc đời có ý nghĩa. Người học thức cao không chỉ giúp bản thân vươn lên mà còn có thể đóng góp cho xã hội, dẫn dắt những người khác đi theo con đường đúng đắn.

Nguyễn Bỉnh Khiêm, bậc danh sĩ lỗi lạc, hiểu rõ sức mạnh của tri thức. Ông không chỉ học để làm quan mà còn học để thấu đạt đạo lý, giúp đời, giúp người. Những bậc hiền tài trong lịch sử đều có điểm chung là sự ham học hỏi không ngừng, dù ở hoàn cảnh nào cũng không ngại khổ luyện, nỗ lực trau dồi kiến thức.

7. Tận tụy đến cùng

Người quân tử làm việc hết lòng, cúc cung tận tụy, không bỏ dở giữa chừng. Đây là phẩm chất quan trọng để tạo nên sự nghiệp bền vững. Danh tướng Trần Hưng Đạo cũng từng nói: "Dù thân này phơi ngoài nội cỏ, xác này gói trong da ngựa, ta cũng cam lòng".

Sự tận tụy không chỉ là một đức tính mà còn là nguyên tắc sống của những bậc quân tử. Một người không có sự kiên trì, dễ chùn bước trước thử thách thì khó có thể làm nên đại sự. Thành công không đến từ may mắn hay tài năng đơn thuần, mà từ sự bền bỉ, quyết tâm đi đến tận cùng con đường đã chọn.

Trong lịch sử, những bậc hiền nhân, danh tướng luôn lấy tận tụy làm phương châm sống. Nguyễn Trãi một đời trung thành với lý tưởng vì nước, dẫu trải qua bao thăng trầm vẫn không từ bỏ chí lớn. Trần Hưng Đạo dốc toàn tâm toàn lực để bảo vệ non sông, không nề gian khổ, không sợ hy sinh. Chính nhờ phẩm chất này mà họ đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử dân tộc.

8. Nhìn xa trông rộng

Người có tầm nhìn sẽ tránh được nguy hiểm. Trí tuệ thực sự nằm ở khả năng tiên đoán trước những biến cố có thể xảy ra. "Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên", nhưng kẻ biết lo xa sẽ giảm thiểu rủi ro.

Bậc hiền triết xưa nay đều dạy rằng: "Người không có viễn kiến, tất gặp họa gần." Cuộc đời như dòng sông, kẻ chỉ nhìn mặt nước mà không thấy được những cơn sóng ngầm ắt sẽ lâm vào nguy nan. Người có trí tuệ không chờ khi biến cố xảy ra mới đối phó, mà luôn chuẩn bị trước, lường trước khó khăn, đặt nền tảng vững chắc cho thành công.

Lưu Bị khi dựng nghiệp đã mời Gia Cát Lượng làm quân sư, bởi hiểu rõ rằng muốn thành đại sự, không chỉ dựa vào võ lực mà còn phải có chiến lược dài hơi. Nguyễn Trãi phò tá Lê Lợi, dụng binh không chỉ nhắm vào chiến thắng trước mắt mà còn tính toán đường dài cho sự bền vững của quốc gia. Những bậc danh nhân ấy không bao giờ hành động vội vã, mà luôn suy xét từng bước đi, đảm bảo mỗi quyết định đều mang lại lợi ích lâu dài.

9. Phẩm chất của một người

Muốn đánh giá một người, hãy nhìn vào cách họ phân biệt đúng sai, công chính hay gian tà. Người quân tử luôn giữ mình chính trực.

Cổ nhân có câu: "Nhân chi sơ, tính bản thiện" bản tính con người vốn hướng thiện, nhưng chính môi trường, hành động và lựa chọn mới quyết định phẩm chất của một cá nhân. Một người có thể tài giỏi, thông minh, nhưng nếu thiếu đi sự ngay thẳng và lòng chính trực, thì rốt cuộc cũng không thể tạo dựng được uy tín hay danh dự lâu dài.

Người quân tử không vì lợi ích cá nhân mà đánh mất nguyên tắc. Khi đứng trước cám dỗ, họ biết kiềm chế lòng tham, không hành động trái với đạo lý. Lịch sử đã ghi lại nhiều tấm gương sáng về phẩm chất kiên trung. Nguyễn Trãi suốt đời trung nghĩa với quốc gia, dù gặp nhiều gian truân vẫn không thay đổi chí hướng. Trần Hưng Đạo cũng từng khẳng định rằng: "Nếu bệ hạ muốn hàng giặc, trước hãy chém đầu thần rồi hãy hàng."

10 Quản trị con người

Dùng người trí làm cố vấn, dùng người trung thực làm tai mắt, dùng người dũng cảm làm tiên phong. Biết dùng người đúng chỗ là yếu tố quan trọng trong quản trị. Nguyễn Huệ từng biết cách dùng người tài, giúp ông giành chiến thắng trước quân Thanh.

Cổ nhân có câu: "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia." Một người lãnh đạo sáng suốt không chỉ là kẻ có tài trí mà còn là người biết trọng dụng nhân tài, đặt đúng người vào đúng vị trí để phát huy tối đa năng lực của họ. Sự thành bại của một quốc gia, một tổ chức hay một doanh nghiệp không chỉ dựa vào tài năng cá nhân, mà còn ở cách quản trị nhân lực.

11. Kiên trì học tập

Muốn thành tài, con người cần kiên trì rèn luyện. Chỉ có nỗ lực không ngừng mới giúp ta đạt đến sự hoàn thiện. "Có công mài sắt, có ngày nên kim".

Tri thức là biển cả mênh mông, không ai có thể nắm bắt hết chỉ trong một sớm một chiều. Những bậc hiền nhân xưa nay đều lấy kiên trì làm nền tảng của sự thành công. Học vấn không chỉ là sự tích lũy tri thức mà còn là quá trình tôi luyện ý chí, vượt qua gian khó để đạt đến cảnh giới cao hơn. Người học không ngại gian khổ, không ngừng rèn giũa bản thân, ắt sẽ thu hoạch được thành quả xứng đáng.

Nguyễn Hiền, vị trạng nguyên trẻ tuổi nhất lịch sử Việt Nam, từ nhỏ đã sớm bộc lộ tư chất thông minh nhưng không vì thế mà lơ là việc học. Ông ngày đêm trau dồi kinh sử, rèn luyện từng con chữ, từng bài văn. Nhờ đó, dù tuổi còn nhỏ nhưng tài năng đã vượt xa những người lớn tuổi hơn. Đó chính là minh chứng cho sự kiên trì trong học tập.

không phải là những người sinh ra đã giỏi, mà là những người không bao giờ ngừng học hỏi và cải thiện bản thân.

12. Đánh giá tính cách qua rượu

Khi say, con người thể hiện rõ bản chất thật. Đây là một cách thử lòng người được nhiều bậc hiền triết sử dụng.

Cổ nhân có câu: "Nhập tửu xuất chân ngôn"  Khi uống rượu, lời nói chân thật sẽ bộc lộ. Quả thực, rượu không chỉ là một thức uống mà còn là một phương tiện để quan sát nhân cách con người. Khi lý trí bị làm mờ bởi men say, những gì ẩn giấu sâu trong tâm hồn sẽ bộc lộ, khiến con người hành xử theo bản năng hơn là suy tính. Kẻ giả dối, gian tà thường không giấu được bộ mặt thật khi say; ngược lại, người chân thành, trung hậu vẫn giữ được sự điềm tĩnh dù trong cơn chếnh choáng.

Từ xa xưa, các bậc hiền triết, quân vương đã dùng rượu để thử lòng người. Lưu Bị khi muốn hiểu rõ Quan Vũ và Trương Phi đã cùng uống rượu kết nghĩa. Tào Tháo dùng rượu để thăm dò tâm địa kẻ dưới quyền. Nguyễn Công Trứ, trong những cuộc rượu, từng nói rằng: "Rượu say người tỉnh, lòng người rõ hay dở" rượu không làm thay đổi bản chất con người, mà chỉ khiến nó lộ rõ hơn.

13. Dám chịu trách nhiệm

Gặp khó khăn phải xông pha, khi có công thì không màng danh lợi. Người quân tử không đùn đẩy trách nhiệm, mà dám đối mặt với thử thách.

Cổ nhân có câu: "Làm tướng không sợ chết, làm dân không sợ khó." Trong cuộc sống, kẻ hèn nhát thường tìm cách trốn tránh trách nhiệm, trong khi bậc quân tử lại dám đứng ra gánh vác, dù biết rằng con đường ấy đầy gian nan. Một người có thể giỏi giang, tài ba, nhưng nếu thiếu dũng khí chịu trách nhiệm, thì cuối cùng cũng không thể đạt được thành công bền vững.

Lịch sử đã chứng minh, những người thành công đều là những người dám chịu trách nhiệm với hành động của mình. Trần Hưng Đạo khi được giao trọng trách giữ nước, dù biết quân Nguyên mạnh hơn gấp bội, nhưng ông vẫn đứng mũi chịu sào, gánh vác trọng trách bảo vệ non sông. Nguyễn Trãi, dù bị hiểu lầm và chịu nhiều oan khuất, vẫn không từ bỏ lý tưởng trung nghĩa với nước nhà.

14. Thời điểm quan trọng hơn tất cả

Mọi thứ có thể đã sẵn sàng, nhưng nếu thiếu thời cơ, kết quả vẫn có thể thất bại. Biết nắm bắt thời điểm là chìa khóa thành công.

Cổ nhân có câu: "Thiên thời, địa lợi, nhân hòa." Trong ba yếu tố dẫn đến thành công, thiên thời luôn được đặt lên hàng đầu. Một kế hoạch dù hoàn mỹ, một người dù tài năng xuất chúng, nhưng nếu hành động không đúng thời điểm, thì mọi công sức có thể trở thành vô nghĩa. Ngược lại, kẻ biết đợi thời, biết chọn đúng lúc để hành động, sẽ đạt được thành tựu lớn lao.

Lịch sử đã chứng minh rằng những người thành công luôn có khả năng cảm nhận và tận dụng thời cơ. Lưu Bang nhờ biết lợi dụng thời thế loạn lạc mà dựng lên nhà Hán. Nguyễn Huệ, khi thấy quân Thanh chủ quan, đã chớp lấy thời cơ, hành quân thần tốc và giành thắng lợi vang dội. Nếu những bậc anh hùng ấy không biết nắm bắt thời điểm thích hợp, thì khó có thể đạt được chiến công lẫy lừng.

15. Sống vị tha và có chữ tín

Không được ích kỷ hay làm việc thiếu chính nghĩa. Người có đạo đức luôn giữ chữ tín và sống vì lợi ích chung.

Cổ nhân có câu: "Nhân nghĩa vi quý, tín nghĩa vi trọng." Một người có thể tài năng, có thể giàu sang, nhưng nếu thiếu đi lòng vị tha và chữ tín, thì rốt cuộc cũng không thể nhận được sự tôn trọng chân thành từ người khác. Vị tha là nền tảng của sự hòa hợp, chữ tín là cốt lõi của lòng tin. Một người biết sống vì người khác, biết giữ lời hứa, ắt sẽ có chỗ đứng vững chắc trong lòng mọi người.

Tấm gương của những bậc hiền nhân trong lịch sử chính là minh chứng cho phẩm chất này. Nguyễn Trãi suốt đời vì dân, đặt lợi ích nước nhà lên trên tất cả. Trần Hưng Đạo cũng từng răn dạy: "Nếu bệ hạ muốn hàng giặc, trước hãy chém đầu thần rồi hãy hàng." Lời nói ấy không chỉ thể hiện lòng trung nghĩa, mà còn là biểu hiện của chữ tín vững bền.

16. Chọn bạn mà chơi

Gần người tài đức, tránh xa kẻ tiểu nhân. Mối quan hệ có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của mỗi người.

Cổ nhân có câu: "Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng." Bạn bè không chỉ là người đồng hành, mà còn là tấm gương phản chiếu nhân cách và tư duy của mỗi cá nhân. Người khôn ngoan biết chọn bạn mà chơi, tìm đến những bậc tài đức để học hỏi và tránh xa những kẻ tiểu nhân để không bị cuốn vào điều xấu.

Lịch sử đã chứng minh rằng những người thành công luôn biết kết giao với bậc hiền tài. Khổng Tử từng có học trò giỏi nhờ chọn được những người có chí hướng tương đồng để trao đổi và trau dồi kiến thức. Nguyễn Trãi suốt đời trung thành với chính nghĩa, cũng nhờ kết giao với những người cùng chí hướng mà có thể thực hiện đại nghiệp.

Ngược lại, kẻ chơi với tiểu nhân sẽ sớm bị ảnh hưởng xấu. Kẻ tiểu nhân thường xu nịnh, lừa dối, chỉ tìm kiếm lợi ích cho riêng mình.

17Kiểm tra lòng dũng cảm

Người anh hùng thực sự được thể hiện qua nghịch cảnh. Chỉ trong khó khăn, con người mới bộc lộ rõ dũng khí.

Cổ nhân có câu: "Lửa thử vàng, gian nan thử sức." Một người có thể mạnh mẽ trong những ngày bình yên, nhưng chỉ khi đối diện với thử thách, họ mới bộc lộ được bản lĩnh thật sự. Dũng cảm không phải là không biết sợ, mà là biết sợ nhưng vẫn dám đối mặt, dám hành động vì lẽ phải và nghĩa lớn.

Lịch sử đã minh chứng rằng những bậc anh hùng luôn xuất hiện trong thời khắc nguy nan. Trần Hưng Đạo, khi đối diện với giặc Nguyên hùng mạnh, không hề nao núng mà còn động viên quân sĩ: "Nếu bệ hạ muốn hàng giặc, trước hãy chém đầu thần rồi hãy hàng." Lời nói ấy thể hiện ý chí kiên định, lòng trung nghĩa không gì lay chuyển được. Nguyễn Trung Trực, trước khi hy sinh, vẫn hiên ngang nói: "Bao giờ Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây." Dũng khí của họ không chỉ là sự gan dạ cá nhân, mà còn là sức mạnh tinh thần của cả dân tộc.

18. Thử thách lòng liêm chính

Người chính trực không vì lợi lộc mà mất đi bản chất. Sự thanh liêm là điều quan trọng đối với bất kỳ nhà lãnh đạo nào.

Cổ nhân có câu: "Bậc quân tử yêu tiền, nhưng phải lấy đúng đạo." Liêm chính không chỉ là phẩm chất cần thiết của một nhà lãnh đạo mà còn là nền tảng cho sự trường tồn của bất kỳ tổ chức hay quốc gia nào. Kẻ gian tà có thể đạt được lợi ích ngắn hạn, nhưng chỉ có người giữ vững chính đạo mới có thể xây dựng sự nghiệp bền vững.

Lịch sử đã chứng minh rằng những bậc hiền nhân luôn lấy sự liêm chính làm trọng. Quan Vũ, một trong những danh tướng thời Tam Quốc, từng từ chối vàng bạc của Tào Tháo dù đang trong cảnh nguy nan, giữ trọn lòng trung nghĩa. Nguyễn Trãi, suốt đời tận trung với nước, dù chịu oan khuất, vẫn không vì danh lợi mà thay đổi chí hướng. Họ không để vật chất lung lay phẩm hạnh, cũng không vì quyền lực mà đánh mất lương tâm.

19. Việc lớn luôn khó khăn

Mọi việc lớn đều gian nan lúc khởi đầu, chỉ ai kiên trì mới đạt thành công. Điều này thể hiện rõ trong mọi lĩnh vực của cuộc sống.

Cổ nhân có câu: "Vạn sự khởi đầu nan." Không có thành công nào đến một cách dễ dàng. Những bậc vĩ nhân trong lịch sử, những người đã lập nên đại nghiệp, đều từng trải qua những giai đoạn khó khăn, thất bại và thử thách. Chính nhờ sự bền bỉ, ý chí kiên định mà họ mới có thể vượt qua nghịch cảnh để đạt đến đỉnh cao.

Lịch sử ghi nhận rằng, Nguyễn Huệ khi dấy binh chống quân Thanh đã không hề có ưu thế về lực lượng ban đầu. Nhưng bằng sự kiên trì, lòng quyết tâm và chiến lược đúng đắn, ông đã giành chiến thắng vang dội, viết nên trang sử hào hùng. Tương tự, Nguyễn Trãi, dù trải qua bao thăng trầm, vẫn không từ bỏ chí lớn phò vua giúp nước, nhờ vậy mới để lại di sản bất hủ cho hậu thế.

20. Biết chấp nhận thất bại để thành công

Không có thành công nào mà không đi kèm với thất bại. Biết rút kinh nghiệm từ sai lầm chính là con đường đưa con người đến vinh quang.

Cổ nhân có câu: "Thất bại là mẹ thành công." Trong hành trình chinh phục bất kỳ mục tiêu nào, không ai có thể tránh khỏi những lần vấp ngã. Điều quan trọng không phải là thất bại bao nhiêu lần, mà là cách con người đứng dậy sau mỗi lần thất bại, học hỏi từ sai lầm để tiến bước mạnh mẽ hơn.

Lịch sử chứng minh rằng, những nhân vật vĩ đại đều từng trải qua những thất bại cay đắng. Thomas Edison đã thử hàng nghìn lần trước khi phát minh ra bóng đèn. Abraham Lincoln từng thất bại trong nhiều cuộc bầu cử trước khi trở thành Tổng thống Hoa Kỳ. Nguyễn Trãi, dù chịu nhiều oan khuất, vẫn để lại những tư tưởng bất hủ giúp ích cho muôn đời sau.

Lời kết

Những lời dạy của Gia Cát Lượng, khi đặt vào bối cảnh Việt Nam, vẫn còn nguyên giá trị, như một ngọn đuốc soi sáng con đường nhân sinh. Từ ông, ta học được đức khiêm cung để không ngừng rèn luyện bản thân, học ý chí lập thân để vững vàng trước khó khăn, học đạo trị quốc để xây dựng một xã hội công bằng, học sự trung nghĩa để sống trọn vẹn với bổn phận, và học cách tận dụng thời thế để biến nghịch cảnh thành cơ hội.

Lịch sử có thể đổi thay, nhưng giá trị đạo lý là bất biến. Người biết học theo bậc trí giả không chỉ sống vững trong thời loạn mà còn giúp ích cho đời, để lại dấu ấn sâu đậm cho hậu thế. Quan trọng hơn, sau khi đọc những bài học này, mỗi người sẽ tự đúc kết cho mình một chân lý: Thành công không đến từ may mắn, mà là từ sự kiên trì, liêm chính và khả năng thích nghi với thời cuộc.