Bệnh tâm thần thời kỳ mang thai - Hành trình thầm lặng của người phụ nữ

Mang thai và sinh con thường được xem là thiên chức thiêng liêng, là quãng thời gian hạnh phúc nhất trong đời của người phụ nữ. Nhưng đằng sau nụ cười rạng rỡ , sau tiếng khóc chào đời của một sinh linh mới, đôi khi là những đêm dài mất ngủ, là tâm hồn rạn vỡ và trái tim đầy lo âu.

Bệnh tâm thần trong thời kỳ mang thai và sau sinh – trầm cảm, lo âu, loạn thần… – là những cơn bão thầm lặng mà hàng triệu phụ nữ phải đối diện. Chủ đề này còn bị coi nhẹ, ít được nhắc đến, nhưng ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe người mẹ, em bé và cả gia đình.

Theo thống kê y học, khoảng 10–20% phụ nữ mang thai hoặc sau sinh rơi vào tình trạng trầm cảm, lo âu, và một tỷ lệ nhỏ nhưng rất nguy hiểm (1~2 người trong 1.000 người) mắc loạn thần sau sinh. Điều này có nghĩa là cứ 5 người mẹ thì ít nhất 1 người phải đối diện với biến cố tâm lý nặng nề trong giai đoạn lẽ ra là “đẹp nhất” của cuộc đời.

Điều đáng lo ngại là rất nhiều trường hợp không được phát hiện hay điều trị. Người mẹ im lặng vì sợ bị coi là yếu đuối. Gia đình coi đó là “chuyện bình thường”. Và xã hội thiếu quan tâm. Trong sự im lặng ấy, có những người phụ nữ mất đi cơ hội hồi phục, có những đứa trẻ lớn lên trong vòng tay của một người mẹ luôn buồn bã và kiệt sức.

Dưới đây là một số dạng rối loạn thường gặp

Baby blues – nỗi buồn thoáng qua

• 80–85% phụ nữ sau sinh trải qua cảm giác dễ xúc động, hay khóc, lo âu nhẹ, mất ngủ.

• Rối loạn này thường tự hết trong vòng 1–2 tuần.

• Đây là phản ứng sinh lý bình thường, không phải bệnh lý.

Trầm cảm quanh sinh

• Buồn bã kéo dài >2 tuần.

• Mất hứng thú, kiệt sức, lo âu, khó gắn kết với con.

• Cảm giác tội lỗi, tuyệt vọng.

Rối loạn lo âu – ám ảnh

• Ám ảnh việc con ngừng thở, sợ làm hại con.

• Kiểm tra liên tục, lo âu triền miên.

PTSD liên quan sinh nở

• Rối loạn này thường xảy ra sau ca sinh khó hoặc biến chứng.

• Người mẹ có ác mộng, ám ảnh, hoảng loạn.Loạn thần sau sinh

• Hiếm gặp (1–2/1.000 ca sinh) nhưng cực kỳ nguy hiểm.

• Có thể có ảo giác, hoang tưởng, hành vi kỳ quặc.

• Nguy cơ làm hại bản thân hoặc em bé.

• Là cấp cứu tâm thần, cần điều trị ngay.

Những rối loạn này không có một nguyên nhân đơn lẻ, mà là sự kết hợp giữa sinh học, tâm lý và xã hội:

• Thay đổi nội tiết tố mạnh mẽ sau sinh.

• Thiếu ngủ, kiệt sức, đau đớn.

• Áp lực chăm sóc con, mâu thuẫn gia đình, thiếu hỗ trợ.

• Khó khăn kinh tế, bạo lực gia đình, mang thai ngoài ý muốn.

• Tiền sử trầm cảm, lo âu, rối loạn lưỡng cực.

Những yếu tố này như từng cơn sóng dồn dập, khiến con thuyền nhỏ bé của người mẹ chòng chành giữa đại dương.

Bệnh tâm thần trong thai kỳ không chỉ ảnh hưởng đến mẹ mà còn để lại dấu ấn lâu dài cho em bé:

• Mẹ ăn uống kém, bỏ khám thai → nguy cơ sinh non, con nhẹ cân.

• Sau sinh, khó gắn kết mẹ – con → ảnh hưởng phát triển trí tuệ, cảm xúc, khả năng tin tưởng của trẻ.

Sức khỏe tinh thần của mẹ chính là chiếc nôi đầu tiên của con.

Khi người mẹ có những biểu hiện sau, đó là những tín hiệu cảnh báo cần lắng nghe

• Buồn bã dai dẳng, vô vọng.

• Mất hứng thú với mọi thứ, kể cả em bé.

• Cảm giác tội lỗi, vô dụng.

• Lo âu quá mức, ám ảnh về sức khỏe con.

• Mất ngủ triền miên hoặc ngủ li bì.

• Kiệt sức, khó tập trung, quyết định kém.

• Khó gắn kết với con, thấy xa lạ với chính đứa trẻ.

• Ý nghĩ làm hại bản thân hoặc con.

Nếu những dấu hiệu này kéo dài trên 2 tuần, ảnh hưởng đến sinh hoạt và mối quan hệ, đó không còn là “tâm trạng thất thường” mà là cảnh báo đỏ.

Vậy làm thế nào để có thể điều trị căn bệnh này?

Đừng im lặng

Trước hết, người mẹ cần biết rằng đây không phải lỗi lầm hay yếu đuối, mà là bệnh lý có thể điều trị.

Hãy chăm sóc bản thân, ăn uống đủ chất, vận động nhẹ, tắm nắng, ngủ bù khi có thể và cho phép bản thân được nghỉ ngơi.

Và xã hội: Gia đình, bạn bè, người bạn đời hãy lắng nghe, chia sẻ việc nhà, động viên thay vì trách móc.

Ngoài ra, người mẹ có thể sử dụng thêm những liệu pháp tâm lý như:

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT).

• Liệu pháp quan hệ (IPT).

• Trị liệu sang chấn (PTSD).

• Nhóm hỗ trợ mẹ bỉm.

Hoặc điều trị y khoa

• Thuốc an toàn cho thai kỳ hoặc giai đoạn cho con bú, do bác sĩ chỉ định.

• Theo dõi chặt chẽ nếu có ý nghĩ tự hại hoặc làm hại con.

Nếu bạn là người phụ nữ đang trong thời kỳ mang thai hoặc sau sinh và có những biểu hiện tâm thần thời kỳ mang thai, bạn không đơn độc. Hàng triệu phụ nữ trên thế giới đã đi qua hành trình này. Hãy tin rằng, ánh sáng sẽ trở lại khi bạn dám mở lòng tìm kiếm sự giúp đỡ.

Em bé không cần một người mẹ siêu nhân. Em bé chỉ cần một người mẹ biết yêu thương chính mình, để có thể trao tình yêu trọn vẹn cho con.

Chúng ta cũng đừng chỉ hỏi: “Con bú ngoan không? Con ngủ có sâu không?”. Hãy hỏi: “Mẹ có khỏe không? Mẹ có ngủ được không? Mẹ có đang buồn không?”.

Một cái ôm, một bữa ăn nóng, một đêm ngủ trọn vẹn đôi khi quý hơn cả thuốc men.

Một xã hội văn minh là xã hội biết trân trọng và chăm sóc những người mẹ – những người trao sự sống cho nhân loại

Có thể bạn đang đọc những dòng này trong một đêm dài mất ngủ. Có thể bạn cảm thấy mình vô dụng, cô đơn. Xin hãy tin rằng: bạn không hề cô đơn.

Mỗi cơn bão đều có hồi kết. Mỗi đêm tối đều có bình minh. Hãy cho mình một cơ hội, cất tiếng nói, tìm sự giúp đỡ. Cánh cửa chữa lành luôn mở.

Bệnh tâm thần thời kỳ mang thai không phải là một đoạn đường cần sự thấu hiểu, chăm sóc và đồng hành. Khi người mẹ được chữa lành, không chỉ cô ấy hồi sinh, mà cả đứa trẻ và gia đình cũng được hưởng một tương lai sáng lành.

Một đứa trẻ lớn lên trong vòng tay của một người mẹ khỏe mạnh tinh thần sẽ học được cách yêu thương, tin tưởng và sống trọn vẹn. Vì vậy, chăm sóc sức khỏe tinh thần của người mẹ cũng chính là chăm sóc cho tương lai.

#Trầm cảm sau sinh#bệnh tâm thần thai kỳ#loạn thần sau sinh#NamLe