Rối loạn cảm xúc theo mùa

Có bao giờ bạn tự hỏi, tại sao vào mùa đông, khi bầu trời xám xịt và ngày ngắn đêm dài, tâm trạng bạn lại trở nên nặng nề, uể oải và thiếu sức sống? Bạn không còn hứng thú với công việc, học tập, thậm chí cả những điều từng khiến bạn vui. Bạn ngủ nhiều nhưng vẫn thấy mệt, ăn nhiều đồ ngọt mà vẫn chẳng thấy thoải mái hơn. Đôi lúc, bạn chỉ muốn cuộn mình trong chăn, cách biệt với cả thế giới.

Nếu những cảm giác ấy lặp đi lặp lại theo mùa, đặc biệt là vào mùa thu và mùa đông, thì có thể bạn đang trải qua một tình trạng được gọi là Rối loạn cảm xúc theo mùa (Seasonal Affective Disorder – SAD). Đây là một dạng trầm cảm đặc biệt, gắn liền với sự thay đổi ánh sáng tự nhiên trong năm. Người ta còn gọi nó là “trầm cảm mùa đông”, hay hình ảnh hơn, là “trạng thái ngủ đông của tâm hồn”.

Điều này không phải chỉ có mình bạn gặp phải. Trên thế giới, hàng triệu người mỗi năm đều trải qua tình trạng này, và khoa học đã chứng minh rằng ánh sáng, serotonin, melatonin, đồng hồ sinh học trong cơ thể đều góp phần định hình cảm xúc con người.

Rối loạn cảm xúc theo mùa là gì?

Rối loạn cảm xúc theo mùa là một dạng trầm cảm lặp lại theo chu kỳ năm, thường xuất hiện vào mùa thu – đông, giảm dần vào mùa xuân – hè. Người mắc SAD không chỉ buồn thoáng qua, mà là một chuỗi cảm xúc kéo dài nhiều tuần, nhiều tháng, ảnh hưởng trực tiếp đến học tập, công việc, các mối quan hệ và chất lượng cuộc sống.

Ở vùng Bắc Âu, nơi mùa đông dài và hầu như không có mặt trời, tỉ lệ SAD cao hơn nhiều so với các quốc gia nhiệt đới. Ở Việt Nam, tuy ít khắc nghiệt hơn, nhưng những thay đổi về ánh sáng, thời tiết, đặc biệt ở miền Bắc, vẫn đủ để ảnh hưởng đến nhịp sinh học của nhiều người.

Nguyên nhân: khi ánh sáng định hình cảm xúc

Ánh sáng mặt trời không chỉ giúp cây cối quang hợp, mà còn giữ nhịp cho cơ thể con người. Khi thiếu ánh sáng:

• Serotonin giảm: serotonin là chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác vui vẻ, hạnh phúc. Thiếu ánh sáng, serotonin giảm, tâm trạng dễ tụt dốc.

• Melatonin rối loạn: melatonin kiểm soát giấc ngủ. Ngày ngắn đêm dài khiến cơ thể tiết nhiều melatonin hơn, gây buồn ngủ, uể oải.

• Đồng hồ sinh học lệch nhịp: ánh sáng là “chiếc chuông báo thức tự nhiên” của cơ thể. Thiếu ánh sáng, đồng hồ sinh học rối loạn, dẫn đến mất cân bằng năng lượng.

Các triệu chứng thường gặp của rối loạn cảm xúc theo mùa:

1. Cảm giác buồn bã, chán nản kéo dài.

2. Mất hứng thú với những hoạt động từng yêu thích.

3. Ngủ nhiều nhưng vẫn mệt mỏi.

4. Thèm ăn đồ ngọt, dễ tăng cân.

5. Khó tập trung, giảm trí nhớ, làm việc kém hiệu quả.

6. Muốn rút lui khỏi các mối quan hệ xã hội.

7. Ở một số người, có thể xuất hiện suy nghĩ tiêu cực.

Và nếu không được quan tâm, để tình trạng này kéo dài, rối loại cảm xúc theo mùa có thể dẫn đến 1 số hậu quả:

• Gây ra trầm cảm nặng.

• Làm giảm hiệu suất học tập, công việc.

• Ảnh hưởng đến các mối quan hệ gia đình, bạn bè.

• Gây ra những hành vi tiêu cực, thậm chí nguy hiểm.

Nhưng tin tốt cho bạn là: chúng ta hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị với các liệu pháp:

🔹 Liệu pháp ánh sáng (Light Therapy): sử dụng đèn chiếu sáng đặc biệt, mô phỏng ánh sáng mặt trời, khoảng 30 phút mỗi sáng.
🔹 Trị liệu tâm lý (CBT): giúp người bệnh thay đổi cách suy nghĩ, đối diện và kiểm soát cảm xúc tiêu cực.
🔹 Thuốc: trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể kê thuốc chống trầm cảm.
🔹 Thói quen sống: tiếp xúc ánh sáng tự nhiên, tập thể dục, chế độ ăn uống lành mạnh, giữ kết nối xã hội.

Bạn hãy làm những việc sau mỗi ngày để phòng ngừa nhé.

• Mở cửa đón ánh sáng tự nhiên nhiều nhất có thể.

• Dành ít nhất 20–30 phút đi bộ ngoài trời mỗi ngày.

• Giữ nhịp ngủ – thức ổn định, tránh thức khuya.

• Ăn nhiều rau, trái cây, hạn chế đồ ngọt.

• Tập luyện đều đặn, kể cả những bài tập nhẹ.

• Tránh tự cô lập, hãy kết nối với gia đình, bạn bè.

Rối loạn cảm xúc theo mùa không phải là dấu hiệu bạn yếu đuối hay thất bại, mà chỉ là phản ứng tự nhiên của cơ thể trước sự thay đổi môi trường. Quan trọng là bạn biết nhận diện, điều chỉnh và chăm sóc bản thân kịp thời.

Trong những ngày u ám nhất, hãy nhớ rằng ánh sáng vẫn ở đâu đó quanh bạn – trong một buổi sáng đi dạo, một cuộc trò chuyện ấm áp, hay một cái ôm từ người thân. Và cũng giống như mùa đông rồi sẽ qua, ánh sáng mùa xuân luôn trở lại, sưởi ấm cả đất trời lẫn tâm hồn bạn.

#RốiLoạnCảmXúcTheoMùa#TrầmCảmMùaĐông#SứcKhỏeTinhThần#YêuThươngBảnThân#ChămSócTâmHồn#SốngAnNhiên#Tienphongschool