Công án thứ 7 trong 43 Công án của Vua Trần Thánh Tông
Công án thứ bảy
Cử: Đạt Ma đại sư tới Lạc Dương núi Thiếu Thất, chín năm ngồi
xoay mặt vào vách.
Niêm: Mở mắt nhìn cho tỏ, đừng có mê ngủ.
Tụng: Chim bằng liệng cánh về Nam Hải
Chỉ uổng công lao vạn dặm đường
Đêm trước vì tham ăn tiệc sướng
Sáng nay say ngủ khó hồi dương.Bottom of Form
Trong lịch sử Thiền tông, hình ảnh Đạt Ma đại sư ngồi chín năm xoay mặt vào vách tại núi Thiếu Thất đã trở thành một biểu tượng bất diệt. Người sáng lập Thiền tông Trung Hoa không để lại những bài giảng dài dòng, cũng không mở ra những cuộc tranh luận triết học, mà chỉ lặng lẽ ngồi yên, quay mặt vào vách đá. Chính sự im lặng bền bỉ ấy đã làm rung động bao thế hệ học thiền.
Chín năm ngồi thiền xoay mặt vào vách không phải là một hành động lập dị. Đó là lời dạy hùng hồn nhất: giác ngộ không đến từ sự học hỏi bên ngoài, mà từ sự kiên trì quay vào soi chiếu chính mình. Khi quay mặt vào vách, Đạt Ma đã quay lưng lại với ồn ào của thế gian, với những cám dỗ và tranh biện vô ích, để dồn toàn bộ tâm lực nhìn thẳng vào bản tâm.
Công án được chốt lại bằng lời niêm: “Mở mắt nhìn cho tỏ, đừng có mê ngủ.” Đây không chỉ là lời nhắc giữ cho đôi mắt tỉnh táo, mà là lời đánh thức trí tuệ. Con người thường sống trong giấc ngủ dài của vô minh: chạy theo danh lợi, bị lôi cuốn bởi khoái lạc ngắn hạn, bị che mờ bởi những ham muốn không cùng. Khi mê ngủ trong tâm, thì dù có đôi mắt thể lý, ta cũng chẳng thấy được sự thật.
Bài tụng trong công án tiếp tục khơi mở:
“Chim bằng liệng cánh về Nam Hải
Chỉ uổng công lao vạn dặm đường
Đêm trước vì tham ăn tiệc sướng
Sáng nay say ngủ khó hồi dương.”
Chim bằng vốn là loài chim lớn, tượng trưng cho khát vọng vươn xa. Nhưng nếu chỉ bay đi hàng vạn dặm mà không biết đâu là đích đến, thì mọi sức mạnh cũng thành vô nghĩa. Cũng như thế, con người dù có nghị lực phi thường, dù lao tâm khổ tứ để tìm cầu, nhưng nếu chỉ mải miết hướng ra bên ngoài, thì rốt cuộc cũng chỉ là một hành trình mệt mỏi và vô ích.
Câu chuyện “tham ăn tiệc sướng, sáng nay say ngủ” là một ẩn dụ giản dị mà sâu xa. Chúng ta vẫn thường đánh đổi sự tỉnh thức dài lâu để lấy vài khoảnh khắc khoái lạc ngắn ngủi. Ta chìm đắm trong vui thú, nhưng sau đó lại rơi vào mụ mị, mất đi sức sống tinh thần. Và khi đã mê lầm, việc quay trở lại tỉnh thức càng thêm khó khăn.
Công án thứ bảy vì vậy không chỉ kể lại một giai thoại của Đạt Ma, mà còn soi chiếu vào chính chúng ta. Bao lần trong đời, ta cũng đã “say ngủ” trong vòng xoáy công việc, danh lợi, hưởng thụ, để rồi lãng quên sự sống chân thật ngay trước mắt. Bao lần ta cũng đã làm “chim bằng liệng cánh vạn dặm”, tưởng rằng mình đang tiến xa, nhưng thực ra chỉ lạc trong vô minh.
Điều mà Đạt Ma muốn nhắc nhở rất giản dị: hãy tỉnh thức. Hãy mở mắt nhìn cho tỏ, đừng mê ngủ trong những ảo vọng. Hãy học cách quay về, giống như ngài xoay mặt vào vách – không phải để tránh đời, mà để nhìn thẳng vào nội tâm. Trong sự quay về ấy, ta sẽ tìm thấy sức mạnh, sự sáng tỏ và sự giải thoát.
Với người tu học hôm nay, công án này dạy ba điều. Thứ nhất, kiên trì: giác ngộ không phải là chuyện ngày một ngày hai, mà là thành quả của một hành trình dài, cần sự bền bỉ và nhẫn nại. Thứ hai, tránh mê lầm: đừng để những thú vui phù phiếm và những bận rộn vô nghĩa cuốn trôi đời ta. Thứ ba, thực hành tỉnh thức: hãy dành mỗi ngày một khoảng lặng, dù chỉ vài phút, để “xoay mặt vào vách” – buông điện thoại, buông công việc, lắng nghe hơi thở, trở về với chính mình.
Công án thứ bảy, bằng hình ảnh Đạt Ma ngồi chín năm quay mặt vào vách, gửi đến chúng ta một lời dạy bất hủ: giác ngộ không ở nơi xa xôi, cũng không trong ngàn trang sách, mà ở ngay nơi ta đang ngồi, trong từng hơi thở, trong sự tỉnh thức của chính giây phút này. Con đường không nằm ở vạn dặm đường ngoài kia, mà ở sự quay về, chân thật, bền bỉ và sáng suốt với chính mình.
#43 Công án #Công án thứ 7#Tienphongschool
